Owce w Polsce

W Polsce występuje duże zróżnicowanie rasowe owiec. Do ras owiec hodowanych w Polsce należą między innymi:  Merynos polski, Merynos polski barwny,  Polska owca górska, Polska owca górska barwna, Cakiel podhalański, Polska owca pogórza, Czarnogłówka, Świniarka, Białogłowa owca mięsna, Shropshire, Texel, Polska owca nizinna, Valaska,  Berrichon du Cher, Corriedale, Owca fryzyjska, Owca kamieniecka, Owca fryzyjska, Owca olkuska, Owca żelaźnieńska, Owca pomorska, Owca romanowska, Owca uhruska, Kent, Lacaune, Suffolk, Wrzosówka, Wielkopolska. Owce hodowane są we wszystkich województwach, najliczniej w województwie małopolskim.

Stado owiec wielkopolskich. Źródło: Regionalny Związek Hodowców Owiec i Kóz.

 

Polska owca górska

Polska owca górska pochodzi w prostej linii od hodowanej na Podhalu pierwotnej prymitywnej owcy zwanej caklem podhalańskim. Cakiel był spokrewniony bezpośrednio z owcą stepów wołoskich sprowadzoną z Azji wraz z przybyłymi osadnikami wołoskimi, którzy trudnili się pasterstwem. Polska owca górska wychodowana po 1945 roku przez profesora M. Czaję, powstała na podłożu małych maciorek cakla podhalańskiego (25-30 kg) przez krzyżowanie trykami owcy fryzyjskiej, a następnie trykami cakla siedmiogrodzkiego z Rumunii. Dzięki owcy fryzyjskiej uzyskano powiększenie sylwetki, wydłużenie włosów puchowych  i zagęszczenie okrywy oraz poprawę mleczności. Cakiel siedmiogrodzki nieco większy od naszego o bardziej poprawnej okrywie wełnistej, utrwalił pewne pozytywne cechy, zachowując pożądaną okrywę mieszaną. Wydajność strzyżna matek – 3,9 kg, przystępek – 4 kg, tryków – 5,9 kg. Owce te produkują wełnę mieszaną białą o wysadności 25 cm, przy dłuższej okrywie wewnętrznej  do ¾ wysadności  (u cakla było ¼) i małej liczbie włosów rdzeniowych. Umaszczenie jest z zasady białe, czasem jednak występują osobniki czarne lub łaciate, podobnie jak u cakli. Maciorki ważą 45 kg, tryki 70-80 kg.

 

Polska owca górska odmiany barwnej 

Jest rodzimą odmianą starej prymitywnej i licznej grupy rasowej „cakiel” występującej od wieków na terenie Karpat Południowych i części Bałkanów. Na obszar polskich Karpat przywędrowała ona wraz z białą odmianą w czasie przemieszczania się wołosko–ruskich plemion pasterskich wzdłuż łańcucha Karpat. Po II wojnie światowej wraz z podjęciem prac nad doskonaleniem białej odmiany cakla przyjęto w Polsce dla całej tej grupy nazwę polska owca górska (vel owca górska). 

 

Polska owca pogórza 

Polska owca pogórza to lokalna rasa, w typie mięsno-wełnistym, z możliwością użytkowania mlecznego wytworzona na terenie Pogórza Karpackiego i Przedgórza Sudeckiego, służąca potrzebom miejscowej ludności. Polska owca pogórza występuje na terenie województw dolnośląskiego, małopolskiego, podkarpackiego i śląskiego. W wyniku pracy hodowlanej nabyła specyficzne cechy, dzięki którym doskonale przystosowała się do warunków podgórskich rejonów Polski. Polska owca pogórza jest doskonale przystosowana do trudnych warunków podgórskich, o dużej ilości opadów i znacznych dobowych różnicach temperatury. Półotwarte runo pozwala na szybkie pozbycie się nadmiaru wilgoci. Posiada wełnę jednolitą, grubą, zdarza się jednak nawet do 10% zawartość włosów rdzeniowych. Roczna zawartość strzyżna u maciorek wynosi ok 5 kg a u tryków do 8 kg, przy wysadności 15-20 cm. Owce te dobrze znoszą wilgotność i są przystosowane do częstych opadów deszczu na pogórzu. 

 

Czarnogłówka

Owce czarnogłówki, zaliczane do ras mięsnych, to grupa owiec, która została wytworzona na drodze procesów twórczych, notowanych od 1860 roku, w których brał udział jej protoplasta z Niemiec oraz czarnogłowe owce mięsne z Wielkiej Brytanii. Owce dają znaczną ilość wełny jednolitej, o dobrej gęstości i średniej wysadności. Czarnogłówka ma charakterystyczne ubarwienie głowy, uszu i kończyn. Jagnięta rodzą się z ciemną lub plamistą okrywą włosową, która w niedługim czasie bieleje. Wełna czarnogłówki jest biała w odcieniu kremowym. Wydajność strzyżna tryków ok 5,5 kg a maciorek ok 4 kg wełny potnej rocznie. Tryki dorosłe osiągają masę ciała ok 100 kg a maciorki 60-70 kg. Czarnogłówka to owca odporna o niezbyt wysokich wymaganiach żywieniowych. 

 

Cakiel podhalański

Cakle podhalańskie były od wieków utrzymywane na terenie Podhala, Podkarpacia i w Beskidach. Tradycja chowu tych owiec sięga okresu przemieszczania się wołosko-ruskich plemion pasterskich wzdłuż łańcucha Karpat, które trwało od XIV wieku i zakończyło się na Bramie Morawskiej w wieku XVI. Wyróżniane były dwie odmiany cakla podhalańskiego: zachodnia i wschodnia. Na całym Podhalu i w Karpatach Zachodnich hodowana była wyłącznie odmiana biała. Ku wschodowi oraz we wschodniej Małopolsce przeważała natomiast odmiana ciemna (lub czarna). Owce rasy cakiel utrzymywane były także na Dolnym Śląsku wzdłuż granicy czeskiej w powiatach Bystrzyca, Kłodzko, Dzierżoniów, Jelenia Góra i Kamienna Góra.

Shropshire 

Shropshire – to rasa mięsna. Rasa Shropshire owiec domowych wywodzi się ze wzgórz Shropshire i North Staffordshire w Anglii. Hodowcy na tym obszarze wykorzystywali miejscowe owce rogate, czarnopyskie i krzyżowali je z kilkoma rasami owiec o białym pysku (Southdown, Cotswold i Leicester). W ten sposób powstały średniej wielkości bezrogie owce, które dawały dobrą wełnę i mięso. Posiadają gęste runo, elastyczne w dotyku, średnio delikatne, bez czarnych włókien,  karbowane, o jednolitej strukturze. Owce tej rasy posiadają charakterystyczny ciemny pysk. Wypasa się je często w szkółkach drzew iglastych, gdyż nie ogryzają sadzonek.

 

Texel 

Texel to rasa owiec odznaczających się wybitnym umięśnieniem. Mają nie owełnioną i bezrożną głowę. Posiada wełnę jednolitą. Masa ciała tryków wynosi 110-130 kg, maciorek 70-80 kg. Cały tułów porośnięty jest piękną, równomiernie karbikowaną wełną, kończyny tyle są owełnione do kolan, przednie do stawów nadgarstkowych. Średnia masa runa z rocznej strzyży tyrków wynosi 8,4 kg, przystępek 5,7 kg ,matek 4,7 kg o grubości 35-40 µm. Texel pochodzi z wyspy Texel w Holandii, ale do Polski był importowany głównie z Francji. Pierwotnie miejscowe owce były krzyżowane  z długowełnistymi rasami angielskimi leicester i lincoln. Przystosowana jest do klimatu morskiego. Należy do typu owiec żuławskich  z małym instynktem stadnym. Wełna jest jednolita o wysadności 15 cm i wydajności strzyżnej maciorek 4,5 kg, tryków 6 kg.

 

Wielkopolska 

Okrywa włosowa prawie zamknięta z dobrze wykształconymi zespołami i wyraźną karbikowatością, o średniej grubości włókien 31 – 33 mikrometry, od maciorek uzyskuje się 5 kg wełny rocznie, a tryków 8,3 kg. Dobrze rozwinięte pole obrostu, runo gęste, wysoka wydajność strzyżna, dobrze karbikowane, sortyment BC-C, rendement 56 %. Wysadność 12 cm.

 

Polska owca nizinna 

Wełna jednolita, średnio gruba biała, o zwartej słupkowej budowie runa, sortyment BC-C, masa runa maciorki 5 kg, tryki 7,5 kg, roczny odrost 11 cm.

 

 Literatura:

1.     Wiesław Szczepański, Stanisława Czarniewska-Zając, Stanisław Milewski, Hodowla i Użytkowanie owiec, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2001, ISBN 83-7299-073-5
2.     http://owce.bioroznorodnosc.izoo.krakow.pl
3.     Aldona Kawęcka, Jacek Sikora, Jędrzej Krupiński; POLSKIE RODZIME RASY OWIEC; Polska owca pogórza, Kraków 2015; Broszura upowszechnieniowa; Nr b-1/2015, ISBN 978-83-7607-202-9
4.     Roman Niżnikowski, Hodowla i chów owiec, Wydawnictwo SGGW, 2008, ISBN: 978-83-7244936-8
5.     Tołkanowicz Józef, Chów owiec w gospodarstwie specjalistycznym, Państwowe wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1985, ISBN 83-09-00841-4
6.     Paraponiak Paweł, Ekologiczny chów owiec, Instytut Zootechniki
7.     Roman Niżnikowski, Hodowla, chów i użytkowanie owiec, Warszawa 2011, Wydawnictwo Wieś Jutra Sp. z.o.o. ISBN: 978-83-62815-02-9
8.     Shropshire/United Kingdom" Breed Data Sheet. Domestic Animal Diversity Information System. Retrieved 2009-09-08
9.     https://en.wikipedia.org/wiki/Shropshire_sheep
10.  Anna-Kathrin Gomringer, Owce poradnik początkującego hodowcy, Wydawnictwo DELTA
11.  Praca zbiorowa pod redakcją Bożeny Patkowskiej – Sokoły, Podstawy chowu i hodowli owiec, Warszawa 2000, ISBN 83-87866-31-8, Wydawnictwo Akademii Rolniczej we Wrocławiu
12.  Hodowla owiec, pod red. Marii Wójcikowskiej-Soroczyńskiej, Warszawa, 1998
13.  Zootechnika T.3, Rozdział II. Hodowla owiec. Janusz Załuska, Krystyna Załuska, wydanie V, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1985.