Prace badawcze
W Instytucie Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich – PIB w Poznaniu realizowano w ramach Dotacji Celowej zadania związane z wełną:
1) Wielokierunkowe zagospodarowanie wełny owczej pochodzącej od ras owiec górskich hodowanych w Polsce z uwzględnieniem surowca niespełniającego wymogów jakościowych
Cele zadania:
1. Analiza jakościowa wełen pochodzących od ras owiec hodowanych w polskich górach.
2. Zagospodarowanie wełny owczej pochodzącej od ras owiec hodowanych w górach, ze szczególnym uwzględnieniem surowca niespełniającego wymogów jakościowych.
W związku z ogromną luką informacyjną na temat jakości surowca wełnianego pochodzącego od owiec hodowanych w Polsce, pozyskany surowiec w postaci wełny owczej poddano bardzo rozbudowanej analizie jakościowej. W celu oceny parametrów włókna surowiec poddano praniu w skali laboratoryjnej. Prace obejmowały:
· wstępną ocenę organoleptyczną oraz fotografie wełny potnej oraz pranej,
· wyznaczono średnicę włókien przy pomocy aparatu LaserScan zgodnie z IWTO- 12,
· wyznaczono długość włókna zgodnie z PN-ISO 6989:2000 (Tabela 2),
· wyznaczono higroskopijności w 65 i 100 % wilgotności względnej powietrza zgodnie z PN-P-04635:1980,
· przeprowadzono analizę struktury powierzchniowej włókien (widoki wzdłużne i przekroje poprzeczne wełny) przy pomocy elektronowego mikroskopu skaningowego ze zmienną próżnią oraz mikroskopu optycznego,
· określono barwę wełny metodą CIELab,
· określono zawartość roślinnych i innych zanieczyszczeń nierozpuszczalnych w roztworze wodorotlenku sodowego w wełnie potnej zgodnie z PN-P-04930/10:1990.
Surowiec wełniany pochodzący od rożnych ras owiec z różnych terenów obszarów górskich i podgórskich oraz fotografie surowca potnego i pranego.
Średnica włókna wełnianego mieszanego pranego, długość oraz higroskopijność w 65 i 100 % wilgotności względnej powietrza
Widoki wzdłużne i przekroje poprzeczne surowca wełnianego (pranego)
Ocenę intensywności koloru oceniono metodą CIELab. Jasność L* wskazuje na jasność lub punkt przejrzystości, w którym znajdują się wszystkie odcienie, przy czym klasyfikowanie koloru jako jasnego lub ciemnego dla idealnej czystej czerni L*=0, a dla idealnej bieli L*=100. Współrzędne kolorymetryczne a* b* (zakres – 60 do + 60) dostarczają następujących informacji:
- wartość ujemna a* oznacza nasycenie kolorem zielonym, natomiast wartość dodatnia nasycenie kolorem czerwonym,
- wartość ujemna b* oznacza nasycenie kolorem niebieskim, a wartość dodatnia nasycenie kolorem żółtym.
Wyniki pomiaru barwy wełny metodą CIELab
Zawartość roślinnych i innych zanieczyszczeń nierozpuszczalnych w roztworze wodorotlenku sodowego w wełnie potnej
2) Rozwój gospodarstw rolnych w oparciu o włókna naturalne oraz RHD ze szczególnym uwzględnieniem kierunków zagospodarowania włókna zwierzęcego
W ramach realizacji zadania zaplanowano określenie kierunków wykorzystania włókna zwierzęcego i roślinnego na podstawie analizy potencjału upraw i możliwości przetwarzania roślin włóknistych oraz wełny owczej na poziomie gospodarstw rolnych. Zaplanowano podjęcie działań pozwalających na stworzenie tzw. „bazy informacyjnej” w zakresie krajowych włókien naturalnych roślinnych i zwierzęcych na poziomie gospodarstw rolnych. Przeprowadzono badania ankietowe wśród hodowców owiec w Polsce oraz rolników uprawiających włókna łykowe.
W celu określenia potencjału produkcji, wielkości rocznej produkcji włókien zwierzęcych oraz ich możliwości przetwórczych na poziomie gospodarstw rolnych przeprowadzono badania ankietowe wśród hodowców owiec w Polsce.
Liczba gospodarstw biorących udział w badaniu ankietowym wynosiła 97. Najliczniej ankiety wypełniono w województwach łódzkim (38), podlaskim (25) i kujawsko-pomorskim (11). W województwach pomorskim, mazowieckim oraz dolnośląskim liczba ankietowanych gospodarstw wynosiła po 1 sztuce. Hodowcy owiec z województw lubuskiego, opolskiego, świętokrzyskiego oraz podkarpackiego nie udzielili odpowiedzi na przesłane ankiety. Na rysunku 10 zaprezentowano mapę Polski z uwzględnieniem liczby ankietowanych gospodarstw z danego województwa biorących udział w badaniu. W tabeli 3 zaprezentowano wykaz miejscowości z danego województwa z których pochodziły gospodarstwa biorące udział w badaniu ankietowym.
Ankietowani udzielili odpowiedzi na pytania związane z liczbą owiec w stadzie, częstotliwością strzyżenia owiec, ilości pozyskanej wełny ze strzyży, wskazali również cel hodowli.
Mapa Polski z podziałem na województwa z uwzględnieniem liczby ankietowanych z danego województwa biorących udział w badaniu
Liczba owiec w stadach szacowała się na poziomie od 3 do 1000 sztuk, strzyża odbywa się 1 lub 2 x w roku, jednak większość gospodarstw wskazuje na strzyżę odbywająca się 1 x do roku. Ilość pozyskanej wełny ze wszystkich stad, przy założeniu, że każda owca w danym stadzie była strzyżona 1 lub 2 x w roku, wynosi ok. 48 tyś kg. Cel hodowli wskazywany przez respondentów to głównie mięsny, kombinowany, hobbistyczny, mleczny.
Respondenci udzielili odpowiedzi na pytania dotyczące sposobu zagospodarowania wełny ze strzyży z roku 2021, możliwości zagospodarowania wełny w gospodarstwie we własnym zakresie, infrastruktury pozwalającej na przerób wełny we własnym zakresie oraz potencjalnego zainteresowania zakupem/budową infrastruktury pozwalającej na przerób wełny we własnym zakresie.
W jaki sposób została zagospodarowana wełna ze strzyży w roku 2021?
Czy istnieje możliwość zagospodarowania wełny w gospodarstwie we własnym zakresie?
Czy w gospodarstwie istnieje infrastruktura (urządzenia/maszyny/inne) pozwalająca na przerób wełny we własnym zakresie?
Czy byliby Państwo zainteresowani zakupem/budową infrastruktury pozwalającej na przerób wełny we własnym zakresie?
44% ankietowanych zadeklarowało, że wełna ze strzyży z roku 2021 została sprzedana, natomiast 43% respondentów deklaruje, że wełna jest nadal magazynowana, 2% ankietowanych poddało wełnę utylizacji ze względu na problem ze zbyciem, 11% biorących udział w badaniu zadeklarowało, że wykorzystało wełnę we własnym zakresie. Zaledwie 14% respondentów widzi możliwość zagospodarowania wełny we własnym zakresie. Ankietowani wskazali przeznaczenie wełny na nawóz, ocieplenie budynków, ściółkowanie grządek oraz produkcję wyrobów użytkowych takich jak np. koce czy ubiory historyczne. Zaledwie 8% ankietowanych wykazało posiadanie infrastruktury (urządzeń/maszyn/innych) pozwalających na przerób wełny we własnym zakresie. Respondenci wykazali posiadanie w gospodarstwach kołowrotków, grępli ręcznych, krosna oraz urządzenia pralniczego. Niestety aż 92% biorących udział w badaniu ankietowym nie posiada żadnej infrastruktury pozwalającej na przerób wełny we własnym zakresie. Zainteresowanie zakupem/budową infrastruktury pozwalającej na przerób wełny we własnym zakresie wykazało 19% ankietowanych, 7% respondentów nie wykazało jednoznacznie zainteresowania zakupem bądź budową takiej infrastruktury, natomiast 74% nie jest zainteresowanych tym tematem. Ankietowani zainteresowani zakupem/budową infrastruktury pozwalającej na przerób wełny we własnym zakresie wskazują potrzebę finansowania takiej inwestycji z funduszy Unii Europejskiej, Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa bądź z środków własnych lub zaciągnięcie kredytów bankowych.
